Structurele aanpak mensenhandel in Zwolle:
Samen sterk tegen onzichtbaar onrecht
Het tegengaan van mensenhandel is al lange tijd een belangrijk onderdeel van ons politieke werk. Via ons brede netwerk ontvangen wij vaak signalen van de ernst van deze zware, maar vaak onzichtbare, misdaad. Nu wordt jarenlange inspanning beloond met een structureel budget voor bestrijding van mensenhandel in de stad. Een goed moment om terug te blikken met ChristenUnie-raadsleden Dikkie van Gijssel, Ruth Stoorvogel en Klariska ten Napel. Zij en meer raadsleden maakten zich door de jaren hard voor de aanpak van dit diepgewortelde kwaad.
De start: inzicht in een verborgen probleem
“De ernst van mensenhandel wordt soms onderschat”, vertelt Dikkie van Gijssel. “Het is een ernstige misdaad, en de omvang blijft vaak verborgen.” Dikkie zat in de Zwolse gemeenteraad van 2002 tot 2014. “Esmé Wiegman - met wie ik de eerste jaren samen in de gemeenteraad zat - startte met een onderzoek naar mensenhandel in Zwolle. Toen zij naar de Tweede Kamer vertrok, nam ik die taak van haar over. We ontvingen steeds meer signalen, maar aanvankelijk konden we het lastig in kaart brengen. Toenmalig wethouder Nelleke Vedelaar stond open voor een aanpak van dit probleem, maar vroeg ons met cijfers te komen. Maar ja, dat was lastig, gedupeerden van mensenhandel melden zichzelf natuurlijk niet.”
Er was een Rijksuitstapprogramma voor prostituees, met ook in Zwolle een verantwoordelijk maatschappelijk werker die daarbij kon helpen. “Echter wist deze man ook niet waar hij het zoeken moest, hem ontbrak een goed netwerk. Zo kwamen we niet verder.” Als vrijwilliger voor Vluchtelingenwerk en later ook het Leger des Heils kwam Dikkie verder, en ontstond langzaam maar zeker ook een beeld van de situatie in Zwolle: ”Maar zelfs met cijfers is het lastig om volledig grip te krijgen op de omvang van het probleem. “Ook was het frustrerend dat het toen politiek lastig was om de handen op elkaar te krijgen, terwijl we juist alles op alles moeten zetten om deze vrouwen en ook mannen te helpen”, vertelt Dikkie.
Voortbouwen op een stevige basis
Dikkie stopte in 2014 met haar raadswerk, maar zij had duidelijk een zaadje geplant; dit liet onze fractie niet meer los. Gerdien Rots en Jolien Elshof waren de volgende Zwolse ChristenUnie vrouwen die zich in het onderwerp vastbeten. Ze legden talloze contacten, organiseerden netwerkbijeenkomsten met een CU Zwolle Saloon. Daardoor kreeg het werk een verdiepingsslag. In 2017 nam Jolien op Internationale Vrouwendag het initiatief om de eerste ‘Mars tegen mensenhandel en uitbuiting’ te houden vanuit de fractie, waarmeen een traditie was ingezet. Er kwam een indrukwekkend aantal mensen op de mars af, het probleem leefde duidelijk ook onder de Zwollenaren. Jolien en Gerdien pakten door en maakten zich hard voor een jaarlijkse monitor mensenhandel en opnieuw een mars in 2018. Samen dienden zij bovendien een motie in wat de aanzet werd tot een coördinator mensenhandel.
Halverwege de raadsperiode kwam Ruth Stoorvogel in de raad. “Gerdien Rots, toenmalig fractievoorzitter, deed een beroep op mij. Ik koos er bewust voor om de gemeenteraad in te gaan voor mensen die geen stem hebben”, vertelt Ruth over haar diepste motivatie. “Er kwamen in die tijd verschillende mensen en organisaties op mijn pad, zowel nationaal als internationaal. En elk verhaal liet mij telkens weer zien hoe gruwelijk hardnekkig, complex en sluw deze misdaad is.” Jane Lasonder was één van die mensen die Ruth leerde kennen. Zowel persoonlijk als via haar aangrijpende boek ‘Jane’, een levensverhaal vol misbruik en verkrachting.
Ruth: “Jane schrijft over de psychologische en emotionele schade die het gevolg is van mensenhandel, maar ook over de maatschappelijke structuren die dit probleem in stand houden. Daarnaast deelt ze hoe ze door haar geloof en innerlijke veerkracht de kracht vond om zich los te maken van deze situatie.”
Voor Ruth werd met alle informatie en voorwerk duidelijk dat dit probleem van bovenaf moest worden aangepakt. Binnen de gemeente Zwolle moest zij daarvoor zijn bij toenmalig wethouder Klaas Sloots. Ruth: “Het hielp dat hij een politieachtergrond had, waardoor hij al het een en ander wist en openstond voor ons geluid. En natuurlijk ben ik Dikkie, Gerdien en Jolien heel dankbaar. Zij hadden de ballen voor open doel gelegd, die ik er vervolgens in kon schieten.” Met behulp van talloze organisaties in binnen- en buitenland die tegen mensenhandel strijden en een IT-bedrijf, kreeg ik cijfers gekoppeld aan schimmige seksadvertenties waarmee ik kon aantonen wat er zoal in en rondom Zwolle gebeurde. Onze stad bleek zelfs heel hoog te scoren wat betreft malafide activiteiten waarachter mensenhandel schuilging.”
Dit hielp mee met de aanstelling van een lokale coördinator mensenhandel in 2019, om de aanpak te intensiveren. De coördinator kreeg als taak om de samenwerking tussen verschillende ketenpartners te versterken en de bewustwording van mensenhandel in de regio te vergroten. Er zijn verschillende rondetafelgesprekken in de raad ook gevoerd met alle betrokken organisaties, maar iemand in de vorm van een coördinator die alles samenbracht, bleek de grote missende schakel.
In mei 2022 hield Ruth, samen met Klariska, opnieuw een solidariteitsloop op Internationale Vrouwendag, onder meer om aandacht te vragen voor de risico’s die Oekraïense vrouwen lopen om in handen te vallen van mensenhandelaren. Onderdeel van deze actie was om een stem te geven aan de stemlozen en bewustwording te creëren over dit urgente probleem.
Structurele versterking voor de toekomst
Klariska, ons huidige raadslid, zet nu de strijd tegen mensenhandel voort en wil het verder versterken. Klariska: “Dit thema moeten we blijven onderstrepen,” zegt ze. “Het is vaak onzichtbaar, maar dat betekent niet dat het er niet is. We moeten ons realiseren dat ook jongens en mannen slachtoffer zijn van mensenhandel, bijvoorbeeld door drugscriminaliteit. De zorgcoördinator gaf dat ook aan als groeiend, maar nog onbekend probleem. Ook omdat slachtoffer- en daderschap vaak door elkaar lopen. Het is een vrij nieuw fenomeen waarover we een tijd geleden een motie hebben ingediend om meer onderzoek naar te doen.”
Structurele financiële middelen geven een belangrijke impuls aan het werk van de zorgcoördinator. Zo kan er meer worden geïnvesteerd in het opbouwen van een netwerk en het geven van trainingen. Dit gaat waarschijnlijk tot meer meldingen leiden. Klariska: “Je gaat het pas zien als je zoekt. Maar je gaat het ook pas zien als je structureel investeert.”
Ook willen we doorpakken om scholen meer te betrekken in de signalering van mensenhandel. Daar is serieuze training voor nodig om kennis te verspreiden. Dat wordt momenteel ontwikkeld. De tijd van workshops is voorbij, dat is te vrijblijvend. Ruth: “Ook moeten we in ieder geval laaghangend fruit zien te pakken via scholen. We moeten schoolorganisaties aansporen om jaarlijks aan alle ouders een mail uit te doen om hen alert te maken.”
Blijvende inspanning vereist
Dikkie, Ruth en Klariska benadrukken dat structurele financiering essentieel is om mensenhandel effectief aan te pakken. Ze staan in een lange geschiedenis van Zwolse ChristenUnie-vrouwen die dit onrecht aankaarten. “Dit is geen probleem dat vanzelf verdwijnt”. Dikkie: “We moeten ervoor zorgen dat het bloed blijft stromen, dat er middelen blijven om slachtoffers te ondersteunen en daders aan te pakken. Het is tijd dat Zwolle een stad wordt waar mensenhandel geen kans krijgt, misbruikers worden vervolgd en waar slachtoffers steun vinden.”
